Photo by GMB Fitness on Unsplash
Men dei er kortliva og finst berre i ørsmå mengder i kroppen. Forskarane jaktar på superreservar.
Betennelsar er bra. Akutte betennelsar er ein viktig del av immunforsvaret vårt. Dei oppstår når komponentane i immunsystemet til kroppen flokkar seg rundt ein inntrengjar eller ein skade for å rydda opp og jaga inntrengjaren på flukt.
Når jobben er gjort, løyser betennelsen seg opp att.
Det er i alle fall meininga. Men nokre gonger slepper ikkje betennelsen taket sjølv om jobben er gjort. Den blir kronisk. Vi har legemiddel mot dette i dag, men dei kan ha alvorlege biverknadar.
Forskargruppa Lipchem ved Farmasøytisk institutt på Universitetet i Oslo forskar på eit alternativ: superfeittsyrer.
Superfeittsyrene er signalmolekyl som påverkar immunresponsen. Dei oppstår ved ein betennelse og bidreg til å rydda han opp, men vert brotne ned i kroppen så snart jobben er gjort, seier stipendiat Karina Ervik ved Lipchem.
For mer informasjon om: Sett med Little Anne og AED Trainer
Store og kompliserte molekyl
Og det går fort, kanskje berre nokre minutt, for dei er ekstremt potente. Derfor trengst det òg berre små mengder av dei.
Dermed oppstår eit problem for forskarane som vil prøva å finna ut korleis dei ulike superfeittsyrene verkar. Kroppane våre produserer så lite av dei at det rett og slett ikkje er nok til å forska på. Dermed må det framstillast syntetisk, og det er lettare sagt enn gjort.
Eg har arbeidd med ei superfeittsyre som heiter RvD5n-3 DPA. Det tok meg nesten eit år å framstilla eitt milligram på labben. Dette er store og kompliserte molekyl som kan ha mange ulike strukturar, fortel Ervik.
For mer informasjon om: PERSONLIG SIKKERHETSPAKKE 2
Ryddar opp betennelsar
Dei ulike strukturane gjev molekylet ulike eigenskapar, så den syntetiske versjonen må ha nøyaktig den same strukturen som det som kroppen lagar om han skal ha den same betennelsesdempande effekten. Det betyr at vi må endra forholda i reaksjonen til vi oppnår den rette strukturen, og kanskje òg endra metode.
Då dei til slutt hadde funne eit molekyl som dei meinte hadde den riktige strukturen, vart det sendt til samarbeidspartnarar ved Queen Mary University of London. Der har dei den biologiske versjonen av RvD5n-3 DPA som dei kunne samanlikna med.
Dei kunne slå fast at utgåva vår var identisk med den biologiske. Ikkje nok med det – dei testa ho òg på slike kvite blodceller som ryddar opp betennelsar, fortel Ervik.
Samanlikna med ei kontrollgruppe auka aktiviteten kraftig hjå cellene som vart tilførte RvD5n-3 DPA. Superfeittsyrene er som sagt svært potente, så det var som å gje blodcellene anabole steroid.
For mer informasjon om: Innhold Flexikoffert
Leitar etter erstattarar
Likevel er ikkje RvD5n-3 DPA sjølv ein kandidat til å bli legemiddel. Molekylet er som nemnd stort og komplekst. Det gjer det vanskeleg å produsera for legemiddelindustrien.
Ikkje minst vert det altså raskt brote ned i kroppen. Sjølv om ein kunne gje det som ein tablett, ville kroppen ha brote det ned lenge før det kom til den betente staden, seier Ervik.
Derfor leitar forskarane etter stoff som kan fungera som erstattarar for superfeittsyrene. Superreservar, om du vil.
Som ei mengd andre molekyl verkar RvD5n-3 DPA ved å festa seg til det som heiter ein reseptor på utsida av cella. RvD5n-3 DPA festar seg til ein bestemt reseptor. Når det skjer, får vi den betennelsesdempande effekten.
For mer informasjon om: Vann- og støtsikker koffert.
Større og dristigare endringar
Men det kan finnast andre og enklare molekyl som kan festa seg til same reseptoren og utløysa den same effekten. Målet er at dei skal vera meir eigna til legemiddelproduksjon.
STidlegare ville det bety å tolmodig gjera små endringar i molekylet og testa desse heilt til forskarane fann eit molekyl som oppfylte krava dei stiller. Men no kan ein del av denne prøvinga og feilinga gjerast framfor PC-skjermen av kollega Osman Gani, som forskning.no skreiv om for nokre månadar sidan.
Ved å modellera molekyl i datamaskina kan vi raskare finna kandidatar for å festa seg til den aktuelle reseptoren. Digitalt kostar det jo heller ikkje noko å gjera større og dristigare endringar enn det vi elles ville ha gjort, seier Ervik.
Vi tek då kandidatane til Osman tilbake til laboratoriet og held fram med testing og utprøving der. Det sparar oss for utruleg mykje tid.
Referanse:
Universitetet i Oslo
Karina Ervik mfl.: Stereoselective Synthesis, Pro-resolution, and Anti-inflammatory Actions of RvD5n-3 DPA. Journal of Natural Products, 2023. Doi.org/10.1021/acs.jnatprod.3c00769
